Archeolog potrafi zainteresować dzieci...

6 czerwca 2016 roku w Miejsko-Gminnej Bibliotece Publicznej w Glinojecku odbyła się lekcja biblioteczna poświęcona pracy archeologa. W zajęciach udział brała grupa 20 dzieci z klasy III c Szkoły Podstawowej w Glinojecku wraz z Panią Bożeną Nowakowską- wychowawcą klasy. Gościem specjalnym była Pani Agata Byszewska- miejscowa archeolog, pracująca w Narodowym Instytucie Dziedzictwa w Warszawie.

Dzieci dowiedziały się że archeologia to dziedzina nauki, której celem jest odtwarzanie społeczno-kulturowej przeszłości człowieka na podstawie znajdujących się w ziemi, na ziemi lub w wodzie źródeł archeologicznych, czyli materialnych pozostałości działań ludzkich. Archeolodzy zajmując się badaniem minionych kultur i cywilizacji, gromadzą, dokumentują i analizują materiał pochodzący z wykopalisk lub odnaleziony w inny sposób (elementy architektoniczne, rękodzieło, pozostałości biologiczne, szczątki ludzkie).

Pani Agata za pomocą prezentacji multimedialnej przedstawiła uczniom podział pradziejów człowieka na 3 epoki: kamienia, brązu i żelaza, nazwane tak ze względu na podstawowy, używany w danym okresie surowiec a także pokazała używane w tych czasach przedmioty służące ludziom do codziennego życia tj. nóż krzemienny oraz strzałę krzemienną, naczynie z wypalanej gliny, strzały metalowe do łuków, wazę oraz pojemniki do przechowywania żywności sypkiej np. mąki. Dzieci z ogromną euforią i zaciekawieniem oglądały rekwizyty, a także kosztowały jabłek krojonych nożem krzemiennym. Następnie Pani Archeolog po krótce przedstawiła charakterystykę wspominanych epok.

Epoka kamienia- według typowych poglądów archeologicznych to epoka, w której ludzie, lub ich ewentualni przodkowie, używali kamienia (głównie krzemienia) jako podstawowego surowca do wyrobu narzędzi czy też broni, aż do czasu wynalezienia metod wytopu metali (początkowo brązu), co w poszczególnych częściach świata miało nastąpić w różnych czasach. Epokę kamienia dzieli się zasadniczo na dwie części: paleolit (starszą epokę kamienia) i neolit (młodszą epokę kamienia); w niektórych miejscach wyróżnia się również mezolit (środkową epokę kamienia).

Epoka brązu- za początek epoki brązu przyjmuje się umownie rok 2500 p.n.e., w Europie Południowej 2000 p.n.e., w Polsce 1800 p.n.e.. Koniec epoki brązu przypada na lata 1000 - 700 p.n.e., kiedy to na Bliskim Wschodzie zaczęły tworzyć się pierwsze państwa i pojawiło się niewolnictwo, a na większości obszarów Europy rozpoczął się stopniowy rozkład wspólnoty pierwotnej. Nazwa epoki pochodzi od używanych wówczas powszechnie narzędzi z nowo wprowadzonego surowca - brązu (czyli stopu miedzi z cyną). Przykładem przedmiotów z brązów są: siekiery, dłuta, młoty, motyki, sierpy, noże, ozdoby, broń (miecze, topory, ostrza do włóczni, groty, części pancerzy).

Epoka żelaza- ramy czasowe epoki żelaza są różne i uzależnione od stref geograficznych, zróżnicowania kulturowego i rozwoju społeczno-gospodarczego. W Polsce rozwój tej epoki wiąże się z kulturą łużycką. Wśród zabytków z tego okresu występują wyroby gliniane, związane z magią, m.in. grzechotki, używane zapewne w trakcie obrzędów pogrzebowych. Obrzędy te polegały na ciałopaleniu. Przy stosie pogrzebowym stała popielnica (urna), do której wkładano resztki niespalonych kości zmarłego oraz inne naczynia (tzw. przystawki) umieszczane następnie wraz z nią w grobie. Ciekawostką jest też to, że każda z popielnic była inna tzn. miała inny wizerunek (twarz), być może odzwierciedlający charakter osoby dla której została wylepiona. W garncarstwie natomiast pojawiły się nowe techniki zdobienia naczyń w postaci malowania i inkrustowania głęboko rytych ornamentów białą masą wapienną. Podobnie jak we wczesnej epoce brązu, także i w okresie kultury łużyckiej najpopularniejszymi ozdobami były bransolety, naszyjniki, szpile oraz zapinki- te ostatnie pojawiały się początkowo sporadycznie, jednak w krótkim czasie stały się główną ozdobą stroju.

Kolejnym tematem spotkania były grodziska archeologiczne na Mazowszu m.in. na terenach lokalnych tj. Garwarz Stary oraz pobliskich miejscowości tj. Ciechanów, Płońsk, Grudusk, Zakroczym, Stupsk oraz Biskupiec uznany za najstarszą miejscowość archeologiczną w Polsce. Pani Agata zaznaczyła, że wśród tysięcy stanowisk archeologicznych, zarejestrowanych w archiwach konserwatorskich, szczególne miejsce zajmują stanowiska archeologiczne o własnej formie krajobrazowej, tj. takie, które może dostrzec w terenie przeciętny człowiek nieposiadający wykształcenia archeologicznego. Do grupy tej należą kurhany i kopce ziemne (w większości są to ślady cmentarzysk), wały podłużne (resztki systemów fortyfikacyjnych), grodziska (pozostałości osad obronnych), zamczyska (pozostałości zniszczonych zamków) oraz kościeliska (miejsca po zniszczonych obiektach sakralnych). Obiekty te były budowane przez społeczności ludzkie przez około 6 tys. lat, ale ich większość pochodzi z okresu ostatniego tysiąclecia. Występują z różnym nasileniem na terenie całego kraju, w tym również na terenie Mazowsza. Specyfiką tego regionu jest znaczne nasilenie występowania grodzisk i zamczysk, przy mniejszej liczbie kurhanów (co może być związane ze szczególną intensywnością użytkowania rolniczego tych terenów) oraz wałów (co wynika ze specyfiki osadnictwa). Najlepiej zachowane i najmniej zagrożone przez czynniki naturalne (działalność sił przyrody), jak i antropogeniczne są obiekty znajdujące się najczęściej w terenie otwartym. Grodziska te pięknie eksponują się w terenie, stanowiąc dominanty lub tylko urozmaicenia krajobrazowe.

Uczniowie aktywnie z ogromnym zaciekawieniem uczestniczyli w lekcji i zadawali pytania na które Pani Agata wyczerpująco udzielała odpowiedzi. Spotkanie upłynęło w miłej atmosferze. Dzieci poznały kulturę minionych epok archeologicznych oraz dowiedziały się, ze praca archeologa jest ciekawa ale nie jest łatwa bo przede wszystkim to praca w terenie, często archeolodzy muszą chodzić po polach w błocie, w celu odnalezienia grodzisk, zbadania i wydobycia znalezisk. Na koniec uczniowie podziękowali za otrzymaną wiedzę i poprosili o kolejne lekcje z Panią Agatą, która zgodziła się w przyszłości na następne spotkania.